تسبیح

در لغت :

خدا را تسبیح کرد و در آن: تقدیسش كرد و او را از هر نقصی منزه ساخت، گفت: خداوند پاک و منزه است.(1)

در قرآن کریم :

این لفظ در قرآن ٩٧ مرتبه به صورت های مختلف آمده است، از جمله این گفته خداوند تعالی : تُسَبِّحُ لَهُ السَّماواتُ السَّبْعُ والْأَرْضُ وَمَنْ فيهِنَّ وإن مِنْ شَيْءٍ إِلّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَكِنْ لا تَفْقَهونَ تَسْبيحَهُمْ إِنَّهُ كانَ حَليماً غَفوراً (الإسراء : 44) . ترجمه: “آسمان هاى هفتگانه و زمين و هر كس كه در آنهاست او را تسبيح مى‏ گويند و هيچ چيز نيست مگر اينكه در حال ستايش تسبيح او مى‏ گويد ولى شما تسبيح آنها را درنمى‏ يابيد به راستى كه او همواره بردبار [و] آمرزنده است”.

در اصطلاح اهل تصوف

امام قشیری می فرماید: تسبیح: تقدیس و منزه داشتن می باشد، و به معنی غوطه ور شدن اسرار در دریاهای تکریم می باشد (۲) و نیز امام فخر رازی می فرماید: تسبیح یعنی عبارت منزه خداوند تعالی از چیزی که در شان او نیست.(۳)
شیخ اکبر ابن عربی می فرماید: تسبیح قسمتی از انواع ستایش است، و برای همین ستایش با این میزان سنجیده می شود، و همچنین سبحان الله و … جز اذکار در گستره حمد قرار می گیرد.(۴)

شیخ عبدالوهاب شعرانی می فرماید: تسبیح: ثنای خداوند است از چیزهای منفی و تشبیه وقیاس و سایر نواقص از او دور است و لایق خداوند تعالی نمی باشد. (۵)

شیخ حسین حصنی شافعی می فرماید: تسبیح: تنزیه است، که بعضی مواقع با گفتار انجام می شود، و بعضی مواقع با باور،و برای اهل حقیقت که او به واسطه نعت جلال و وصف کمالش او را شناخته و تسلیم ذات ربوبی او شده اند و نفس خود را در بند او اسیر کرده اند و همچنین برای تو تسبیحت صحیح نیست تا زمانی که نفست از تمامی شهوات پاک شود و نقصان ایمانت از بین برود، و هوی از ذهنت برود روحت از الفت با گناه و سرگرمی های دنیوی و جسمت از عادات و مخالفات و قلبت از ظلم غفلت پاک شود.(۶)

دکتر عبدالمنعم حنفی می فرماید: تسبیح: تنزیه حق از نقائص امکان و نشانه‌های حدوث، و از عیوب ذات و صفات است.» (7)

منابع :-

– المعجم العربي الأساسي – ص 603 .

– الإمام القشيري – تفسير لطائف الإشارات – ج 6 ص 98 .

– الإمام فخر الدين الرازي – التفسير الكبير – ج 5 ص 595 .

– الشيخ ابن عربي – الفتوحات المكية – ج 2 ص 403 .

– الشيخ عبد الوهاب الشعراني – مخطوطة الأجوبة المرضية عن الفقهاء والصوفية – ص 155 – 156 .

– الشيخ حسين الحصني– مخطوطة شرح أسماء الله تعالى الحسنة ( تأديب القوم ) – ص 2 .

– د . عبد المنعم – معجم مصطلحات الصوفية – ص 44 .