حسن مظفر الرزو
صوفی در عصر کنونی در جایگاه برزخی قرار دارد که همانگونه در آیه کریمه به دقت توصیف كرده است (مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيَانِ * بَيْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَا يَبْغِيَانِ)[1] ([او] دو دريا را كه با هم برخورد دارند، به هم درآميخت * [در حالى كه] ميان آن دو دريا مانعى است كه [به هم] مخلوط نشوند). دو دریا یکی دریای شریعت است که گستردگی اش تمام اصطلاحات عالم شهادت و شاخه های آن را در بر می گیرد، و دیگری دریای حقیقت که هیچ کرانه ای ندارد و آثار آن بر عالم امر و غیب، و امر الهی پراکنده است.
بر این اساس، صوفی را همیشه در بین دو تضاد و مشاهده دو نقیض می یابیم. او نفی و اثبات می کند، هیچ گاه در یک جا نمی ماند و آرام نمی گیرد، متحرک و ساکن، و با شرایط و موقعیت های خاص خود رونده و مقيم است. او امور دنیا را از جمله جهانی شدن، و جریان اطلاعات، و طغیان فعالیت های اینترنت و تجارت دیجیتال، از طریق گفته خداوند متعال در آیه (اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ)[2] (و بگو که هر عمل کنید خدا آن عمل را می بیند و هم رسول و مؤمنان بر آن آگاه می شوند)[2] مشاهده می کند.
او به دایره حقیقت از طریق آیه کریمه (لَا يَقْدِرُونَ عَلَى شَيْءٍ مِمَّا كَسَبُوا)[3] (آنان (=رياكاران) نيز از آنچه به دست آورده اند، بهره اى نمى برند) نگاه می کند و یقین دارد که تمام جریان های جهانی که اصطلاحات دنیای معاصر ما را تحت تأثیر قرار می دهند، نتیجه ای قطعی از تجلیات الهی بر جهان است که موجب تغییرات سریع در عالم شهادت شده است، تغییراتی که انسان قدرتی بر آن ها ندارد، و او این تغییرات را می پذیرد و با آن ها با معیار های شریعت و هدایت از انوار طریقت برخورد می کند و آن ها را اموری نمی داند که باید در مقابلشان ایستادگی کرد یا با آن ها دشمنی نمود.
او به امر الهی در مواجهه با تغییرات جهانی و اطلاعاتی تسلیم می شود و از آنچه در ظاهر شریعت آمده پیروی می کند بدون اینکه خودش را درگیر تفسير متن کند، چرا که اینجا نفس اماره بالسوء ظهور می کند و نفس مطمئنه محو می شود. و راهنمای او در این رفتار آیه کریمه (فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ)[4] (پس آنها را [به اسارت] بگيريد و يا به قتل برسانيد) است.
او به حقیقت امر پی می برد که تمام اعمالی که از او سر می زند، چیزی جز امر الهی نیست که به سوی عالم شهادت هدایت شده است. هیچ چیزی جز امر خداوند که بر همه امور احاطه دارد، وجود ندارد، همانطور که آیه کریمه می فرماید (فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ رَمَى)[5]. (و شما آنان را نكشتيد بلكه خدا آنان را كشت و چون [ريگ به سوى آنان] افكندى تو نيفكندى بلكه خدا افكند [آرى خدا چنين كرد تا كافران را مغلوب كند]) سپس به یقین مطلق می رسد که هر آنچه اکنون تجربه می کنیم، منشأ الهی خالص دارد و بر خلاف تصور بعضی ها که فکر می کنند این ها اثرات جانبی اعمال بشری هستند، نیست، وقتی که آیه کریمه بر دل او القا می شود: (لَيْسَ لَكَ مِنَ الْأَمْرِ شَيْءٌ)[6] (هيچ يك از اين كارها در اختيار تو نيست).
سپس در نفس او حقیقت ریشه می زند که هر آنچه در اطراف او می گذرد بلا و فتنه است، در خیر و شرش بنا بر آنچه خداوند متعال می فرماید: (وَنَبْلُوكُمْ بِالشَّرِّ وَالْخَيْرِ فِتْنَةً وَإِلَيْنَا تُرْجَعُونَ)[7] ( و شما را از راه آزمايش به بد و نيك خواهيم آزمود و به سوى ما بازگردانيده مى شويد )
سپس نظر او به اهل طریقت علیه معطوف می شود، کسانی که به حدود شریعت و آداب طریقت پایبند مانده اند و با آنها آرامش پیدا می کند و از افتادن به دام آفات دنیا و زینت های آن ایمن می شود، بعد از اینکه آیه کریمه (إِنَّ الَّذِينَ يُبَايِعُونَكَ إِنَّمَا يُبَايِعُونَ اللَّهَ يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ)[8] (به یقین کسانی که با تو بیعت می کنند، جز این نیست که با خدا بیعت می کنند؛ قدرت خدا بالاتر از همه قدرتهاست) بر دل او القا می شود. در آن زمان مقامات عبودیت مطلقه برای خداوند متعال در برابر او آشکار می شود و او به یقین می داند که باید در هر حرکت و سکون خود مراقبت مداوم داشته باشد، زیرا بازگشت او به سوی خداوند است، همان طور که خداوند متعال با آیه (إِنْ كُلُّ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِلَّا آتِي الرَّحْمَنِ عَبْدًا)[9] (تمام كساني كه در آسمانها و زمين هستند بنده اويند.) به ما خبر داده است.
بنابراین ذات او محو می شود، و ندا های بخش دنیوی او کم رنگ می شود و قلبش آرامش می یابد وقتی که بصیرت صوفیانه اش درک می کند که هر چیزی که در جهان جریان دارد، با قدر الهی است و هیچ محاسبات ریاضی یا آمارهای پیچیده که توسط رایانه های الکترونیکی و موسسات جهانی علمی و تجاری و صنعتی انجام می شود، نمی تواند از حدی که امر الهی برای آنها تعیین کرده است، فراتر رود. و دلیل او بر این امر آیه کریمه (إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَر)(ما هر چیزی را به اندازه آفریدیم.) [10] است.
بنابراین، صوفی در عصر کنونی بین دو آتش باقی می ماند: آتش شریعت و امور مربوط به آن، و آتش حقیقت و احوالی که در شب و روز بر او وارد می شود. شریعت او را به سوی حقیقت فرا می خواند تا از انوار آن هدایت شود، و حقیقت او را به شریعت فرا می خواند تا به حدود و آداب آن پایبند باشد، و این همان ابتلائی است که رسول خدا ﷺ به آن اشاره کرده است: (إِنَّ مِنْ أَشَدِّ النَّاسِ بَلَاءً الْأَنْبِيَاءَ ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ)(سخت ترين بلاها وآزمايشها را پيامبران از سر مى گذرانند، پس از آنها جانشينان و پيروانشان و سپس به ترتيب ، كسانى كه نزد خدا مقامى ارجمندتر دارند.) [11].
در مرکز این دایره، چیزی برای او باقی نمی ماند جز اینکه به حدود شریعت پایبند باشد و به دامن طریقت چنگ بزند، مگر اینکه به معنای آخرین آیه ای که بر قلب رسول ﷺ نازل شد، پایبند باشد که در آن باب وحی جبریل علیه السلام خاتمه یافت، و رسالت خاتم الرسل صلی الله علیه و آله وسلم به پایان رسید، و دایره حقیقت محمدی جامع با آیه کریمه (وَاتَّقُوا يَوْمًا تُرْجَعُونَ فِيهِ إِلَى اللَّهِ)(و بترسید از روزی که شما را به سوی خدا باز گردانند،)[12] کامل شد.
بنابراین، او به شعار تقوا پایبند می شود و خود را در پوشش احسان می پوشاند، زیرا این دو، مؤثرترین دارو برای صوفیان در عصر جهانی شدن و اطلاعات است، و از دایره‌ی دنیوی روگردان می شود، مگر از جهتی که واسطه ای برای جریان فرمان های شریعت از یک سو و پذیرش آثار حقیقت از سوی دیگر، بر اساس آنچه خداوند متعال به او از استعدادها و انوار استمداد عطا کرده است، باشد.
پا ورقی ها:
[1] . سورة الرحمن : آية 20.
[2] . سورة التوبة : آية 106.
[3] . سورة البقرة : آية 264.
[4] . سورة النساء : آية 90.
[5] . سورة الأنفال : آية 17.
[6] . سورة آل عمران : آية 128.
[7] . سورة الأنبياء : آية 35.
[8] . سورة الفتح : آية 10.
[9] . سورة مريم : آية 94.
[10] . سورة القمر : آية 49.
[11] . امام احمد در مسند خود روایت کرده است : الحديث 25832.
[12] . سورة البقرة : آية 281.
