بسم الله الرحمن الرحيم
(وما ارسلناك إلا رحمة للعالمین)
ما تو را جز براى رحمت جهانیان نفرستادیم.
نوشته: عمر برزنگي
هیچ مخلوقی نمی تواند حق رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را ادا کند، چرا که او بالاتر از توصیف ما و بالاتر از درک و فهم ماست. او پیامبری مهربان، کریم و بزرگوار است و منبع عقیده به ذات الهی و دین حق می باشد. او مصطفیِ مختار است که خداوند سبحان در وصف او می فرماید: “وَإِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ”. “و تو اخلاق عظیم و برجسته ای داری” توصیف‌گر، خداوند جلیل و بلند مرتبه است و توصیف شدهِ برگزیده و محبوب، پیامبر اوست. درود خداوند بر او، خاندانش، یارانش و کسانی که با نیکی از او پیروی کردند تا روز قیامت باد. ستایش با بزرگ ترین صفات که همان اخلاق والا و با تاکید است، و اخلاق جامع تمام صفات پسندیده از صداقت، امانت، وفا، بردباری، بخشندگی، عفت، حیا، شجاعت و هر صفت نیکو می باشد. او به عنوان رحمت برای جهانیان مبعوث شده است؛ یعنی نه فقط برای مسلمانان بلکه برای غیر مسلمانان، انسان ها، جن ها، حیوانات، پرندگان، درختان، سنگ ها، محیط زیست و تمام مخلوقات مبعوث شده است.
بله، او نور، شعاع، رحمت، رأفت، یاری، علم، بردباری و عقل است و او شفیع و محبوب است. خداوند در کتاب عزیز خود او را چنین توصیف می کند: {لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ}.”قطعا براى شما پيامبرى از خودتان آمد كه بر او دشوار است شما در رنج بيفتيد به [هدايت] شما حريص و نسبت به مؤمنان دلسوز مهربان است” او کسی است که فرمود: “نماز بخوانید همان طور که من می خوانم” و فرمود: “مناسک خود را از من بیاموزید”. آیین های دینی‌مان را از او آموختیم، یاد گرفتیم چگونه نماز بخوانیم و در برابر خالق عظیم بایستیم. او به ما آموخت که چگونه حج کنیم و مناسک را به جا آوریم و چگونه به خداوند نزدیک شویم. همچنین خداوند به او و امت او تحت رهبری و سایه اش نعمت بخشید. واز او آموختیم که اسلام شریعت و بیان حلال و حرام، واجب و سنت، جائز و مستحب، مکروه و صحیح و فاسد دارد.
و چیزی از امور دین ما باقی نمانده مگر این که یا در قرآن و وحی نازل شده از طرف خداوند متعال و موجود در کتاب خدا یا در سنت قولی، فعلی یا تقریری تضمین شده باشد. و خداوند متعال با گفتارش به ما خبر داده است: “و ما ینطق عن الهوى إن هو إلا وحی یوحى علمه شدید القوى.” و برای شریعت دین ما منابع دیگری نیز وجود دارد که مکمل کتاب خداوند متعال و سنت حبیب و برگزیده اش، صلوات الله علیه و آله و صحبه و سلم، هستند، از جمله اجماع، قیاس، مصالح مرسله، استصحاب، استحسان، عرف، مذهب صحابی و مذهب امت های پیشین، و تمام این ها را از رسول خدا صلی الله علیه و آله و صحبه و سلم آموخته ایم که ما را بر صراط روشن رها کرد. و هنگامی که خداوند متعال می فرماید: “الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دیناً”، این آیه عظیم دلیلی بر گستردگی دعوت و دین اسلام و عظمت رسولش است که به تبلیغ قیام کرد و تمام انواع تلخی ها را چشید، و او همان حبیب مصطفی است که فرمود: “اللهم إلیك اشکو ضعف قوتي و قلة حیلتي و هواني على الناس، اللهم إن لم یکن لك علي غضب فلا أبالي”. «خدایا، من از ضعف قوّت و بی تدبیری و بی اعتنایی ام به مردم، به تو شکایت می کنم، اگر بر من خشمگین نیستی، برایم مهم نیست».
و چه پیامبر بزرگواری هستی، محبوب و مهربان و رؤوف ای رسول خدا، ای کسی که خداوند بر تو درود فرستاد و سلام گفت و ما را خبر داد که: (إن الله وملائكته يصلون على النبي، يا أيها الذين آمنوا صلوا عليه وسلموا تسليماً). خداوند و ملائکه‌اش بر این پیامبر کریم درود می فرستند و مؤمنان را به درود و سلام فرستادن بر او امر کرده است. پس درود و سلام خداوند بر تو و بر خاندان تو به اندازه‌ی تعداد خلائق، وزن عرش و مداد کلمات خداوند باد.
ای خداوند، ما را از امت او قرار ده و در زمره‌ی او محشور کن و ما را همراه او به بهشت های جاویدان وارد کن و او را برای ما شفیع قرار ده. بیایید با این آیه‌ی عظیم زندگی کنیم، شاید قطره ای از دریای علم خداوند و چیزی از حقیقت رسول برگزیده اش را بیاموزیم؛ درود خداوند بر او و خاندان و یارانش باد: (هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ )“اوست آن كس كه در ميان بى سوادان فرستاده اى از خودشان برانگيخت تا آيات او را بر آنان بخواند و پاكشان گرداند و كتاب و حكمت بديشان بياموزد و [آنان] قطعا پيش از آن در گمراهى آشكارى بودند” و بیایید در این سه مورد تأمل کنیم: (تلاوت، تزکیه و آموزش).
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) قرآن را بر یاران و شاگردانش تلاوت می کرد و ما نیز بدون تغییر یا تحریف همچنان آن را تلاوت می کنیم، طبق وعده ای که خداوند متعال فرموده است: (إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ)”بى ترديد ما اين قرآن را به تدريج نازل كرده ايم و قطعا نگهبان آن خواهيم بود ” سپس تزکیه که فرایندی بسیار قدرتمند است و منبع لطافت و تصوف و زندگی در رضایت خدا و رسولش می باشد. این فرایند تربیتی برای نسل ها است تا تمامی صفات پسندیده همچون صداقت، امنیت، صلح، وفاداری، بردباری، شجاعت، تدبر و غیره را به دست آورند.
بله، فرایند تزکیه را کسی نمی تواند انجام دهد مگر اینکه در اعماق خود بالاترین درجات اخلاق فاضله و علم فراوان را دارا باشد. این فرایند شامل دو مرحله است:
اول: تخلیه به معنای پاکسازی درون و اعماق و اخلاق فرد از هر گونه رذیلت، پستی، دروغ، تهمت، فساد، زشتی، ظلم، جهل و هر گونه صفات ناپسند.
دوم: تحلیه به معنای پرورش و تزریق تمامی صفات پسندیده و عالی به فرد، به صورت معکوس با مرحله تخلیه. یعنی عشق را به جای نفرت، علم را به جای جهل، صداقت را به جای دروغ، بردباری را به جای عجله، عدالت را به جای ظلم و بالاتر از همه ایمان را به جای کفر و شرک و عفت را به جای زشتی و فساد جایگزین کند و هر چیز نیکویی را به جای هر چیز فاسدی بکارد.
بنابراین می بینیم که آن انسان فاسد با فرایند تزکیه به یک انسان صالح تبدیل می شود و این چیزی است که مربیان خود را با آن مشغول می کنند. حضرت عمر رضی الله عنه از انسانی که در جامعه جاهلی دخترش را زنده به گور می کرد، قبل از فرایند تزکیه، به این مرد عادل و شجاع بزرگ بعد از فرایند تزکیه تبدیل می شود. و ابوذر رضی الله عنه که در مرحله ای از مراحل تزکیه قبل از تخلیه در یک مسئله جزئی به بلال می گوید: “ای پسر زن سیاه”، و بعد از تزکیه چنان تغییر می کند که به تمام صفات احترام به دیگران متصف می شود و به بلال رضی الله عنه تواضع می کند. و همین طور همه صحابه با تزکیه تربیت شدند و تابعین تا به امروز نیز از این تربیت بهره مند بوده اند. و از اولیای صالح خدا مانند شیخ عبدالقادر گیلانی قدس سره که وقتی صادق است و به مردم صداقت می آموزد و به مادرش نیکی می کند، می بینیم که چگونه او نجات می یابد و نسل‌ها را تربیت می کند.
سپس مرحله سوم می آید: آموزش، و این علمی که مسلمان از دین خود می آموزد تنها زمانی فایده دارد که آن را در عمق وجود خود حمل کند و هیچ فایده ای از علم بدون عمل نیست.
بنابراین، ابتدا تلاوت، سپس تزکیه و حمل اسلام در درون انسان از طریق خشیت از خداوند تعالی و خشوع پس از ایمان عمیق و متصف شدن به اخلاق اسلامی، و سپس علم می آید. زیرا شخص مسلمان ابتدا نفس اسلامی و سپس عقل اسلامی را حمل می کند و هیچ فایده ای از عقل اسلامی نیست اگر صاحب عقل، اسلام را با نفس بلند مرتبه ای حمل نکند. مستشرقین عقل اسلامی دارند اما بدون تزکیه و نفس اسلامی.. بنابراین فایده آن‌ها فقط دنیوی است. و صحابه رضوان الله علیهم، قرآن های متحرک روی زمین بودند زیرا در دست مربی بزرگ و رسول محبوب (صلی الله علیه و آله و سلم) تربیت شده بودند و در این صورت یکی از ما علم را می آموزد و از آن بهره‌مند می شود. و بیایید به سخن او (صلی الله علیه و آله و سلم) برای درک عمق و قدرت تزکیه توجه کنیم: “مردم همه هلاک هستند مگر عالمان، و عالمان همه هلاک هستند مگر عاملان، و عاملان همه هلاک هستند مگر مخلصان، و مخلصان بر لبه خطری بزرگ هستند”. امام غزالی رحمه الله نیز در تزکیه و رهایی از عیوب و خلاصی از آن ها از طریق یکی از چهار روش، راهی داشت:
اول: این است که فرد دارای شیخ، مرشد و راهنمایی باشد که او را هدایت کند.
دوم: اگر چنین فردی نداشته باشد، دوستی صادق و دارای علم و اخلاق داشته باشد که او را مانند یک دوست آگاه سازد.
سوم: اگر چنین دوستی هم نیافت، از مردم بیاموزد، به سخنانشان گوش دهد و دقت کند. اگر ویژگی پسندیده ای در میان مردم دید، از آن بهره‌مند شود و به آن متخلق گردد و اگر آن ویژگی به صفتی ناپسند توصیف شد، از آن دوری کند.
چهارم: عیوب خود را از زبان دشمنانش پیگیری کند، زیرا دشمنان به دنبال عیوب او هستند. اگر عیوبش را ذکر کردند، حال خود را اصلاح کند و رفتار خود را تغییر دهد.
آیا می توانیم حق رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را با یک مقاله، کتاب یا کتابخانه ادا کنیم؟ هرگز! او منبع ایمان، عقیده، شریعت، شعائر، اخلاق، علم، عقل، حکمت، فضل، بردباری، شجاعت، وفاداری، عدالت، احسان، عقل و عرفان است و نوری است که خداوند او را بر خلایق خود برتری داده است. او محبوب و برگزیده خدا، بهترینِ آفریدگان و برترین رسولان و محبوب ترین آفریده ها نزد او است. او صاحب جمال، کمال، و نرم تر از حریر و صادق و امین است. او کسی است که خداوند با او چهره تاریخ را در عرض 23 سال از بزرگ ترین بادیه نشینی به بزرگ ترین تمدن تغییر داد. هر چه در مورد او بگوییم، قطره ای از دریاست.
خدایا، ما تو را دوست داریم و پیامبر تو و اهل بیت پاک او و یاران پاک او را دوست داریم. پس ما را به محبت خود و محبت پیامبرت روزی ده. درود و سلام خداوند بر او و خاندان و یارانش باد.
