سوال
سوال ما درباره‌ی حلقه‌های ذکری است که با شكل‌ها و كیفیت های متفاوتی از طریقتی با طریقت دیگر می بینیم اما چیزی كه در همه آنها مشترك است این است كه این سخنان و حرکات در سنت پیامبرﷺ نیامده است، پاسخ شما چیست؟ دلایل شرعی شما در مورد برپایی این حلقه‌ها با این روش‌ها چیست؟
جواب: در ابتدا باید گفت اصل ذكر خداوند متعال در میان گروهی از مردم آن چیزی است كه سنت پاک نبوی آن را نیكو شمرده است، از ابوهریره روایت شده كه پیامبر صلى الله علیه و سلم از خداوند عزوجل حكایت كرده است که می‌فرماید: هر كس كه مرا در دل خود ذكر كند من هم او را در خود یاد می‌كنم و هر كس مرا در میان گروهی از مردم ذكر كند من هم او را در میان گروهی كه بیشتر و پاكتر هستند یاد می‌كنم» (1) پیامبر اکرم ﷺ شیوه این (ذكر در میان مردم) را از لحاظ چگونگی و مقدار مشخص نكرده است و همچنین در زمان ایشان دیده نشده كه ایشان از ذكری كه اصحاب بزرگوار انجام می‌دادند منع كرده باشد.
در حدیث دیگر پیامبر خدا در مورد اهمیت و فضیلت جمع‌شدن و نشستن برای ذكر خداوند متعال سخن گفته است و این موضوع در حدیثی آمده که عبدالرحمن از شعبه و سفیان از ابواسحاق و او هم از الاغر ابو مسلم روایت کرده كه گفت: «من شاهد بودم كه ابوهریره و ابوسعید گواهی دادند كه پیامبرﷺ فرمود: هر گروهی كه برای ذكر خدا بنشیند فرشتگان آنها را در بر می‌گیرند و رحمت خدا آنها را می‌پوشاند و خداوند آنان را نزد كسانی‌كه نزدش هستند یاد می‌كند» (2)
این حدیث می‌تواند عمومیت داشته باشد یعنی هم می‌تواند به معنی نشستن و سخن‌گفتن در مورد خداوند و نعمت‌هایش باشد و همچنین می‌تواند در مورد تسبیح خداوند با نام‌هایش باشد و یا غیر از آن، به هر حال این حدیث هیچ گونه حالت یا صفتی خاص را برای نشستن تعیین نمی‌كند و در نتیجه می‌توان آن را به هر شكلی كه با اصول شریعت مغایرت نداشته باشد و ادب اسلامی در آن رعایت شود و معیارهای شرع در آن بهم نریزد، انجام داد.
در حدیث دیگر پیامبر خداﷺ حلقه‌های ذكر را یاد می‌كند و آنها را به باغ‌های بهشت توصیف می‌نماید و می فرماید كه مسلمانان باید آن را زیاد به جا بیاورند و از آن بهره فراوان برگیرند، این حدیث از انس ابن مالك روایت شده كه پیامبرﷺ فرمود: «هرگاه كه از باغ‌های بهشت گذر كردید از آن میوه برچینید، اصحاب پرسیدند: باغ‌های بهشت چیست؟ فرمود: حلقه‌های ذكر» (3)
در نهایت ما می‌گوییم: هر شیوه یا روشی كه مفهوم عام (حلقه‌های ذكر) با آن تحقق پیدا كند خواه تلاوت قرآن كریم و یا تعلیم درس و تسبیح و ذكر و اوراد باشد، خواه ایستاده یا نشسته باشد، با حركت یا بدون حركت باشد، هیچ اشكالی ندارد البته تا زمانی كه با قواعد اسلام و آداب عامه تعارض و تضاد نداشته باشد و تا زمانی كه قانون‌گذار كریم الگوی مشخصی مثل نماز و روزه و حج و زكات برای این حلقه‌های ذكر تعیین نكرده باشد.
حاشیه‌ها
- مسند احمد
- مسند أحمد
- مسند أحمد
