مجاهدت در اسلام

مجاهده : از ریشه جهد مشتق شده و به معنی طاقتی است كه برای عملی معین به خرج داده می شود . در شریعت اسلامی : مجاهده ، هر مبارزه ای است كه بین حق و باطل انجام شده و هدف از آن نیز وجه و رضای خدای تعالی است، خداوند فرموده است : ( جاهدوا فی سبِیلِ اللَّه بِأَموالهِم وأَنْفُسهِم/ بهتو) . 20 یعنی : با مال و جان خود در راه خدا جهاد كردند. و همچنین فرمود(وجاهدوا فی اللَّه حقَّ جِهاده/ (حج 78 یعنی : در راه خدا جهاد كنید، جهادی كه مطابق با حقیقت جهاد باشد

اقسام مجاهده

از آنجا كه شریعت اسلامی در پی نظام بخشیدن به تمام جهان (اعم از جهان و انسان) است احكامی را بنیان مینهد كه با دو عالم گفته شده تناسب داشته و باطل را با شكلها و صورتهای مختلف آن از میان ببرد .از این رو میتوان گفت مجاهده در اسلام بر دو نوع است .

نخست : مجاهده با كفار كه در مبارزه با كفار و مشركین در عالم بیرونی نمود پیدا كرده و جهاد اصغر نامیده میشود .

: دوم مجاهده با باطل كه در مبارزه با هوای نفسانی و شهوات در درون انسان نمود پیدا میكندو به جهاد اكبر توصیف می .شودبنا به آنچه كه از پیامبران اعظم(ص ) پس از بازگشت از یكی از غزوه ها نقل شده، این دو نوع مجاهده در كنار هم قرار دارند، ایشان فرموده است : ما از جهاد اصغر به سوی جهاد اكبر بازگشتیم ، از ایشان پرسیده شد كه جهاد اكبر چیست؟ پاسخ داد : جهاد با نفس. در اینجا حضرت رسول اعظم به جهاد با نفس صفت اكبر (یعنی بزرگتر ) می دهد، زیرا جهاد با دشمنان در جهان خارج، مكان و زمان و شرایط و ظرف معینی داشته و در جائی به پایان می رسد، به عبارت دیگر عرصه این جهاد در هر حال انتهائی دارد، در حالی كه جهاد با نفس مكان و زمان و ظرف معین و ثابتی ندارد، یعنی مسلمان دائماً در پی سركوبی شهوات و آرزوهای باطل و گمراه كننده است و به علّت همین استمرار و پیگیری (بزرگتر) نامیده می شود در مورد این كه جهاد با نفس امر شده است : نفس، نخستین عرصه مخالفت میان مسلمان و خداوندگار اوست ، نفس رفیقی است نیرنگ باز كه هم فجور و هم تقوا را در خود دارد، هم گشاینده راه هلاك است و هم نجات. زیرا خداوند میفرماید ( : ونَفْسٍ وما سواها فَأَلْهمها فُجورها وتَقْواها) شمس . 8 /یعنی : سوگند به نفس و آنكس كه او را آراست و فجور و تقوا را به او الهام كرد .

هنگامی كه مسلمان در نفس خویش بر (هوی) پیروز شد و بر باطل تسلط یافت، در جهان نیز میتواند به راحتی با باطل و اهل باطل مواجه و رویا روی شود. از این رواست كه حضرت رسول اعظم(ص ) فرمان مجاهده خستگی ناپذیر با نفس را صادر میكند و میفرمای (: د همانطور كه با دشمنان خود پیكار میكنید با نفسهای خود نیز پیكار كنید) و همچنین میفرماید ( : با گرسنگی و تشنگی با نفسهای خود جهاد كنید زیرا پاداش چنین كاری همچون اجر مجاهد راه خداست ) .

مقام مجاهد راه خدا

حضرت رسول اعظم(ص) فرمود : مجاهد كسی است كه در راه خدا با نفس خویش جهاد كند از این حدیث شریف می فهمیم كه مقام مجاهدی كه در راه خدا با نفس خویش پیكار می كند از مجاهدی كه با دشمنان در عالم خارج می جنگد بالاتر است. همچنین در می یابیم كه

1-هركس نخست با نفس خود و سپس با دشمنان مجاهده كند به مقام مجاهد راه خدا رسیده است .

2- هركس كه با نفس مجاهده كند و فرصت محاربه و جنگ با دشمنان برایش فراهم نگردد باز هم به مقام مجاهده كامل رسیده است .

3- هركس كه بدون مجاهده با نفس با دشمن مبارزه كند به این مقام بزرگ نمیرسد. از این رو است كه امام علی هشدار می دهد كه نخستین علّت ترك جهاد با كفار، ترك جهاد با نفس

است. ایشان میفرماید : اولین جهادی كه آن را ناخوش دارید جهاد با نفس هایتان است تا آنجا كه گفته می شود امام علی (ع) دو شمشیر داشت، شمشیری كه به وسیله آن با نفس خویش جهاد می كرد و شمشیر دیگری كه بوسیله آن با كفار می جنگید .

علما و فقهای امت اسلامی از احكام شرعی مربوط به جهاد اصغر سخن می گویند زیرا این احكام در دایره اعمال ظاهری و در چارچوب تخصص آنها قرار دارد. آنان این احكام را با استناد به علم اصول شریعت و به تناسب شرایط جدید استنباط می كنند. اما احكام شرعی مربوط به جهاد اكبر را پیران كامل طریقت ق( ) بنا می نهند زیرا این امر مربوط به اعمال قلب است كه آنان راه درمانش را از طریق روح از حضرت رسول اعظم( ص ) به ارث برده اند. هر شیخ مرشد راه خاصی را وضع میكند كه با آن عنان نفس گرفته شده، از شدت شهوات كاسته شده و مرید تربیت گردد، به این راه ریاضت گویند. هنگامی كه مسلمان بر راه طریقت سلوك كرد و احكام مجاهده باطنی (ریاضات) را از شیخ مرشد خود دریافت داشت شایستگی امور ایمانی بسیاری را پیدا می كند كه یكی از آنها انجام احكامی است كه علما برای جهاد اصغر وضع كرده اند

گفته وها نظرات عارفان در مجاهده و ریاضت:

مشایخ و عارفان (ق) نفوس خود را وا می دارند تا به خدا و رسولش رو كرده و از هر چه كه غیر آن است روبرو گردانند آنها خویش را بر آن می دارند كه خطورات، اراده، نیت، كارها، خوردن، نوشیدن، پوشیدن، خواب، سخن گفتن، سكوت، نگاه، فكر، گوش كردن، جمع شدن و پراكنده شدن و سایر حركاتشان تنها برای خدا باشد و در استفاده از آنچه كه برای نفس ضروری است تنها به حد ضرورت اكتفا كنند. آنها نفس خود را وادار می كنند كه كم بخورد و كم بخوابد از سخن گفتن دوری كند، از خلق كناره گیرد، به صفات نیك آراسته شده و از صفات ناپسند خالی گردد. آنان نفس خویش را به دوام مراقبه می خوانند، مراقبه یعنی این كه او مداوماً به خدای تعالی نظر داشته و در هر نفَس بداند كه خداوند به او نگاه می كند و بر او اطلاع دارد و همچنین وقت خود را فرو رفتن در یاد خدا و دوری از تنبلی و بیهودگی و ترك شهوات بگذرانداین تا آنجاست كه بعضی از آنها بیش از چهل سال نفس خود را از چیزی كه طلب می كند باز می دارند. در میان آنان كسانی هستند كه سالها در گرما و سرما و برف و رنج و سختی های دیگر در یك جا می مانند تا آن كه سر انجام به آرزوی خود می رسند و در آ ن هنگام گوئی كه هرگز آن سختیها وجود نداشته است زیرا لذت وصال دیگر چیزی از آن رنجها باقینمی گذارد. پیران عارف همواره مریدان خود را به نزدیك شدن به كارهائی امر می كنند كه نفسشان را می شكند و حتی ذبح می كند، آنان آنقدر این كارها را تكرار می كنند تا انجامش برایشان ساده و تلخی اش تبدیل به شیرینی گردد و حتی دنیا را بدون آن ناخوشایند بدانند آنان این كارها را بر اساس نظر پیران ربانی انجام می دهند .