ترس از موجودات بی­جان و بی­حرکت

جانشین استاد محمد هادی شهاب کسنزانی/ کارشناسی ارشد/ عقاید اسلامی

ترس از آسمان­ها و زمین

« وَقَالُوا اتخذَ الرحمنُ وَلَدَاً لَقَد جِئتُم شَیئاً إدّاً تَکَادُ السَمَوَات یَتَفَطّرنَ مِنْه وَتنْشَقُ الأرضُ وَتَخِـرُّ الجِبَـالُ هَـدّاً»( سوره مریم/ ۸۹-۹۱)( و گفتند: خدای رحمان برای خود فرزندی گرفته است. به راستی که چیزی بسیار زشت و نسبتی بس ناروا آورده اید. نزدیک است آسمان ها پاره پاره شوند، و زمین بشکافد، و کوه ها به شدت در هم بشکنند و فرو ریزند!!)

خداوند متعال در این سوره شریفه، عبودیت عیسی را روشن کرد و از خلقت او از دامان مریم و بدون پدر سخن گفت در مقام انکار برآمدند به این گمان که او فرزند خداوند متعال است و او تقدیس کرده و منزه دانستند و اینچنین علو درجات را به وی دادند پس فرمود:« وَقَالُوا اِتَّخَذَ الرَّحْمَنُ وَلَدَاً لَقَـد جِئتُـم» یعنی در کلامشان این( چیزی فراتر) است. ابن عباس، مجاهد، قتاده و مالک گفتند یعنی چیزی بزرگ.

« تکادُ السَمَوات یتفطرنَ مِنهُ وَتَنشَقُ الأرضُ وَتَخِرُّ الجِبالُ هَدّاً أنِ دعوا للرَّحمنِ وَلدَاً»

(نزدیک است آسمان ها پاره پاره شوند، و زمین بشکافد، و کوه ها به شدت در هم بشکنند و فرو ریزند!! )

یعنی وقتی این سخن را در مورد زنای فرزندان آدم شنیدند برای خداوند جلال و جبروت قائل شوید زیرا آن مخلوقات و موسسات براساس یگانگی او هستند و خدایی جز او نیست. ضحاک گفت: نزدیک است آسمان ها پاره پاره شوند یعنی از بزرگی خداوند به گروه­هایی تقسیم شوند یعنی از ترس و بیم او از غضب خداوند متعال.

روایت است که مردی شامی در مسجد منی گفت: به من خبر رسیده است که وقتی خداوند زمین را آفرید هر آنچه در آن است را از درخت آفرید؛ درختی در زمین نبود که فرزندان آدم از آن بهره­ای نبرده باشند. یا گفت: برایشان در آن منفعتی بود و زمین و درخت با آن ضایع نشدند تا اینکه زنای فرزندان آدم با آن کلمه بزرگ سخن گفت. حرفشان این است که خداوند رحمان برای خودش فرزندی گرفته است که وقتی از آن سخن گفتند زمین به لرزه درآمد و بر درخت خار رویید. ( ۱)

همه این ترس و لرز و بیم بزرگ از خداوند سبحان و تعالی، در مورد آسمان­ها و زمین است که بی­جان و بی­حرکت هستند؛ پس چه در ذهن توست در مورد انسان عاقلی که همه اینها را از دست داده است!

ترس از کوه

در واقع بسیاری از ما عدم تأثیرپذیری و خشوع در نمازها و عدم تدبر در آیات خداوند را می­بینیم که اگر بر کوه نازل می­شدند قطعاً آن را از ترس خدا فروتن و از هم پاشیده می دیدی. اینچنین است که مشاهده حوادث و مرگ و میرها هم در ما تاثیری موقتی دارد و یکی از ما به معصیت الهی بازمی­گردد. بدون شک همه اینها به قساوت قلب برمی­گردد و به دلیل عادت به گناهان و معصیت­هاست که انسان احساس می­کند قلبش به سنگی سفت و سخت مبدل شده است. خداوند بزرگ و بلندمرتبه می­فرمایند:« ثُمّ قَسَتْ قُلُوبُکُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِکَ فَهِیَ کَالحِجَارَهِ أو أشَدُّ قَسْوَهً وإنَّ من الحجاره لما یتفجر منه الأنهار وإنَّ مِنها لما یشَّقَّق فَیَخْرُجُ مِنْهُ الماءُ وَإِنَّ مِنْها لَما یَهبِطُ مِنْ خَشْیَهِ الله وما الله بغافلٍ عَمَّا یَعْمَلُونْ»( سوره بقره: ۷۴) ( سپس دل های شما بعد از آن سخت شد، مانند سنگ یا سخت تر؛ زیرا پاره ای از سنگ هاست که از آن­ها نهرها می‌جوشد، و پاره ای از آن­ها می­شکافد و آب از آن بیرون می­آید، و پاره­ای از آن­ها از ترس خدا سقوط می کند؛ و خدا از آنچه انجام می­دهید بی­خبر نیست). کسی که قسی القلب است آیات خداوند در او تاثیر نمی­گذارند و موعظه­ها و حوادث در او تأثیری ندارند.

 « لَوْ أَنْزَلْنَا هَذاَ القُرْآنَ عَلى جَبَلٍ لَرَأَیْتَهُ خَاشِعَاً مُتَصَدِّعَاً مِنْ خَشْیَهِ الله»( حشر: ۲۱)( اگر این قرآن را بر کوهی نازل می­کردیم، قطعاً آن را از ترس خدا فروتن و از هم پاشیده می­دیدی) کوه از سخت­ترین چیزهایی است که بوجود آمده است و سنگ که از آن است کوه را تشکیل داده و در قساوت ضرب المثل شده است. اگر این قرآن بر کوهی نازل می­شد می­دیدی که این کوه از ترس خدا فروتن شده یعنی از شدت ترسش از خداوند متعال زبون شده و شکافته می­باشد، فرومی­پاشد و تکه تکه شده است و بر قلب ما فرو می­آید- اگر خدا بخواهد- در هم پیچیده شده و فرونمی­پاشد و از هم گسیخته نمی­شود. کسانی که وقتی آیات الهی به آنان نازل شد ایمان آوردند بر ایمانشان افزوده گشت؛ و کسانی که در قلب­هایشان بیماری است پلیدی بر پلیدی­هایشان افزوده شد. پناه بر خدا!! این بدان معناست که قلب­هایشان سنگی شده و بیش از پیش سخت گشته و پلیدی بر پلیدی­هایشان افزون شده است؛ از این امر بر خداوند سبحان و تعالی پناه می­بریم.

پیامبر صلى الله تعالى علیه وعلى اله وسلم در احد فرمود: این کوهی است ما را دوست دارد و ما نیز او را دوست می­داریم( ۲). دلیل این موضوع آن است که کوه احساس دارد زیرا او فروتن گشته و فرومی­پاشد( ۳). زمخشری در مورد این مثل بزرگ گفت: هدف از تمام اینها نکوهش انسان به خاطر قساوت قلبش، فروتنی­اش به هنگام تلاوت قرآن و تدبر در سختی­ها و مصائب آن است( ۴).

پی­نوشت

1. ۱. تفسیر قرآن کریم ، ابن کثیر / ۳: ۱۳۹ .

(۲)   به نقل از بخاری در کتاب « صحیح» وی / ۳: ۱۰۵۸  ، شماره ۲۷۳۲ فصل فضل الخدمه فی الغزو .

(۳)    العقیده الواسطیه ،  از ابن تیمیه / ۱: ۴۳۸  .

(۴)    الکشاف / ۴: ۸۶  .

منبع  : با مشارکت جمعی از نویسندگان