سوال: آیا خداوند متعال از بنده خود می‌پذیرد كه بنده‌ای از بندگانش و لو اینكه شیخ طریقت باشد نابود شود؟
جواب: (فناء) از اصطلاحاتى است كه اهل تصوف آنرا به كار مى‌برند و با آن حالتی خاص از محبت را تعبیر می‌کنند که (اوج دلدادگی) نامیده می‌شود و بعد از آن مرتبه‌ی دیگری وجود ندارد و آن مرتبه‌ای است که حدیث قدسی به آن اشاره می‌کند، که ابو هریره از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم روایت می‌کند که فرمود: «خداوند می‌فرماید هرکس با دوست من دشمنی کند من هم به او اعلان جنگ می‌دهم و محبوب‌ترین چیز نزد من که بنده‌ام به وسیله آن به من تقرب و نزدیکی می‌جوید اعمالی است که بر او واجب کرده‌ام و تا زمانی‌که بنده من با نافله‌ها به من نزدیک شود دوستش خواهم داشت، و هنگامی‌كه دوستش داشته باشم، گوش او می‌شوم كه با آن می‌شنود و چشم او می‌شوم كه با آن می‌بیند و دست او می‌شوم كه با آن حمله می‌كند و پای او می‌شوم كه با آن راه می‌رود و اگر از من چیزی بخواهد به او عطا می‌کنم و اگر از من پناه جوید به او پناه می‌دهم و من در كارى ترديد نمي‌كنم مگر در مورد جان مومن درحالیکه وی مرگ را دوست ندارد و من از آسیب رساندن به او بیزارم» (1)
این كار كه بنده بتواند گوش و چشم و حركات و سكنات خود را در تمام اوقات با خواسته خدا متعال منطبق ساخته و برآن حالت نگاه دارد خود از ثمرات محبت است كه (فناء) نامیده می‌شود.
به عبارت دیگر فنا تعبیری از بالاترین درجه محبت بین بنده و پروردگار است، پیامبرﷺ می‌فرماید:
«کسی از شما ایمان نمی‌آورد مگر اینكه من را از خودش و فرزند وخانواده‌اش و تمام مردم بیشتر دوست بدارد،» (2) این حدیث به روشنی ثابت می‌كند كه فناء در محبت نسبت به پیامبرﷺ جایز است، و همچنین ثابت می‌كند كه این امر در ارتباط با وارثان و جانشینان معنوی ایشان نیز جایز است، زیرا در نتیجه‌ی محبت آنها مریدان راحت‌تر می‌توانند از آنان در زمینه انجام شریعت اسلامی به كامل‌ترین شكل پیروی كنند.
حاشیه‌ها
1. صحيح البخاري ج: 5 ص: 2384
2. جامع العلوم والحكم- ابن رجب الحنبلي – ج1 ص 389
