دﻋﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻣﻐﺰ ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ ﻛﺪام اﺳﺖ ؟
اﻛﺜﺮﻣﻔﺴﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ را این گوﻧﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺮده اﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮدم وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﻳﺎد ﺧﺪا می اﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ دﭼﺎر ﺳﺨﺘﻲ و ﮔﺮﻓﺘﺎری می گردﻧﺪ و در آن زﻣﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ دﻋﺎﺋﻲ ﭘﺮ آب و ﺗﺎب از آﻧﺎن ﺳﺮمی ﺰﻧﺪ . ﻗﻠﺐ را ﺑﻪ ﺗﻀﺮع و اﺑﺮاز ذﻟﺖ در ﭘﻴﺸﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ وا ،آدﻣﻲ را ﺑﻪ دﻋﺎ ﻛﺸﺎﻧﺪه و دﻋﺎ ،آری ﺣﺎﺟﺖ می دارد .و ﻧﺘﻴﺠﻪ این ها ذﻛﺮ و ﻳﺎدآوری ﺧﺪاﺳﺖ ﻛﻪ اﺷﺮف ﻫﻤﻪ ﻋﺒﺎدﺗﻬﺎ و اﻧﺘﻬﺎی آﻧﻬﺎ اﺳﺖ .(اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﻴﺰ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ اﻣﺎ نمی تواﻧﺪ دﻋﺎﺋﻲ را ﻛﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل(ص) در اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﻪ آن ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎن ، ﺑﻴﺎن ﻛﻨﺪ .ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻳﺎد ﺷﺪه ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ اﺳﺖ از دﻋﺎ که ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻋﺎم اﺷﺎره داﺷﺘﻪ اﺳﺖ دﻋﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از اﻧﻮاع اذﻛﺎر و ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺤﺴﻮب می گردد .اﻣﺎ دﻋﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﻣﻐﺰ ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮی اﺳﺖ .اﻳﻦ ﻧﻮع از دﻋﺎ ﻳﻚ ﺣﻘﻴﻘﺖ روﺣﻲ و اﻳﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﺑﺮﻫﻪ از زﻣﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻓﺮادی اﻧﺪک می ﺮﺳﺪ .
دﻋﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﻣﻐﺰ ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ ﭼﻴﺴﺖ و ﭼﺮا ﻣﻐﺰ ﻋﺒﺎدت ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ؟
ﺧﻮاه اﻧﺒﻴﺎء ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ اوﻟﻴﺎء ، ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ اذن ﺑﻪ دﻋﻮت ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪاوﻧﺪ دارﻧﺪ ،در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ از وﺳﺎﻳﻠﻲ ﺑﺮای اﺛﺒﺎت وﺟﻮد ذات ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺘﻔﺎده می ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ (دﻋﺎی ﻣﺴﺘﺠﺎب ) اﺳﺖ .اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﺑﺎ ﻧﺎم ﺣﻜﻤﺖ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ اﻳﻦ ﻫﻤﺎن ﭼﻴﺰی . ﺧﺪاوﻧﺪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد می فرﻣﺎﻳﺪ:
ادْعُ إِلَىٰ سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَهِ وَالْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ ۖ وَجَادِلْهُم بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ ۚ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِیلِهِ ۖ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ (۱۲۵_نحل )
یعنی با حکمت و اندرز ﻧﻴﻜﻮ ﺑﻪ راه ﭘﺮوردﮔﺎرت دﻋﻮت ﻛﻦ و ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﻴﻮه اى ﻛﻪ ﻧﻴﻜﻮﺗﺮ اﺳﺖ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻧﻤﺎى در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻛﺴﻰ ﻛﻪ از راه او ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪه داﻧﺎﺗﺮ و او ﺑﻪ ﺣﺎل راه ﻳﺎﻓﺘﮕﺎن ﻧﻴﺰداﻧﺎﺗﺮ اﺳﺖ . خداوند به این دعوت گران حکمت بخشیده است تا با نشان دادن کارهای خارق العاده معجزات انبیاء و کرامات اولیاء مردم را به سوی حق دعوت کنند .ﻣﺮدم وﻗﺘﻲ ﻛﻪ می بینند ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ دﻋﺎی اﻳﻦ ﮔﺮوه ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ می دﻫﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد ذات ﺧﺪا اﻳﻤﺎن آورده وﺟﻮدش را ﺗﺼﺪﻳﻖ می کنند و از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮاﻧﺶ ﭘﻴﺮوی می ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﭘﺲ ﻳﻜﻲ از ﺛﻤﺮات دﻋﺎی ﻣﺴﺘﺠﺎب ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ، اﻧﺒﻴﺎء و اوﻟﻴﺎء آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺳﻮی وﺟﻮد ذات ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺪاﻳﺖ می کند ﻳﻌﻨﻲ ﻃﺎﻋﺖ و ﻋﺒﺎدت ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻓﺮا می ﺮﺳﺪ .ﺣﺎل اﮔﺮ ،ﻫﺪاﻳﺖ، ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوی ﻣﺮدم ﻛﺴﻲ ﻋﺒﺎدت را ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﻛﺎﻣﻞ و ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺮوط ﻇﺎﻫﺮی و ﺑﺎﻃﻨﻲ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً ﺗﻘﻮای ﺧﺪا داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﺴﺘﺠﺎب اﻟﺪﻋﻮه ﺷﺪن (ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻘﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺧﺪا در آن دﻋﺎی ﺷﺨﺺ را ﺛﻤﺮه و ﻣﻐﺰ دﻋﺎ اﺳﺖ و ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ، اﺟﺎﺑﺖ می ﻛﻨﺪ ) می رﺳﺪ .اﻳﻦ اﺳﺘﺠﺎﺑﺖ اﻋﻈﻢ از آن ﺑﻪ ﻣﻐﺰ ﻋﺒﺎدت ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ .ﭘﺲ ﻣﻐﺰ ﻋﺒﺎدت ﻳﻌﻨﻲ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺛﻤﺮه ﻋﺒﺎدت، و ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ دﻋﺎ ، ﻣﻐﺰ وﻫﺪف از ﻋﺒﺎدت نیز رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﺴﺘﺠﺎب اﻟﺪﻋﻮه ﺷﺪن اﺳﺖ دعای ﻋﺎﺑﺪ ﺣﺘﻤﺎً و ﻓﻮراً اﺟﺎﺑﺖ می ﺷﻮد .
در اﻳﺠﺎ اﻳﻦ ﺳﺌﻮال ﭘﻴﺶ می آﻳﺪ ﻛﻪ ﻫﺪف از رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺘﺠﺎﺑﺖ دﻋﺎ ﭼﻴﺴﺖ ؟
ﻫﺪف اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺆﻣﻦ ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً در دل ﺧﻮﻳﺶ در می ﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ (ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ دﻋﺎ )ز ﺟﺎﻧﺐ خداوند بوده و ﺧﺪا ﺣﺎﺿﺮ و ﻧﺎﻇﺮ اﺳﺖ و ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ اﺣﺎﻃﻪ دارد .ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺆﻣﻦ دﻋﺎ می ﻛﻨﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دﻋﺎﻳﺶ ﻣﻮرد اﺟﺎﺑﺖ ﻗﺮار می ﮔﻴﺮد از ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻳﻤﺎن ﺗﻘﻠﻴﺪی ﻛﻪ در آن ﺑﻨﺪه، ﺑﺪون ﺣﺠﺖ و ﺑﺮﻫﺎن از دﻳﮕﺮی ﭘﻴﺮوی می ﻛﻨﺪ (ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻳﻤﺎن ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ) ﻛﻪ در آن اطمینان یافته و ارامش می گیرد عبور می کند اﻳﻦ ﮔﺬر از ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ از اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ دﻳﮕﺮ ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از زﺑﺎن اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺧﻠﻴﻞ (ع) ﺑﻴﺎن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ : وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ رَبِّ أَرِنِی کَیْفَ تُحْیِی الْمَوْتَىٰ ۖ قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِنْ ۖ قَالَ بَلَىٰ وَلَٰکِنْ لِیَطْمَئِنَّ قَلْبِی (۲۶۰_بقره ) ابراهیم (ع) به خدا گفت : به من نشان بده که چگونه مرده را زنده می کنی؟ ﺧﺪا ﮔﻔﺖ آﻳﺎ اﻳﻤﺎن ﻧﺪاری؟ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﭘﺎﺳﺦ داد :اﻳﻤﺎن دارم اﻣﺎ ﻣﻴﺨﻮاﻫﻢ دﻟﻢ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ. ﻫﻤﻪ می داﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮی ﻣﺜﻞ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم اﻳﻤﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺮدﮔﺎن را زﻧﺪه ﻛﻨﺪ اﻣﺎ ﻣی خواست آن را ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد ﺑﺒﻴﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﻐﺰ ﻋﺒﺎدت ﺑﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ( اﻳﻤﺎن ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ) و ﻳﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن در اﻳﻤﺎن ﺑﺮﺳﺪ .در ﻣﻮرد ﺑﻨدگان ﺧﺪا ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻨﻄﻮر اﺳﺖ آﻧﺎن ﺑﺎﻳﺪ از آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺷﺎرع ﻣﻘﺪس ﻧﺎزل کرده اطاعت و پیروی کامل کنند تا مانند انبیاء و اولیاء به مرحله مستجاب الدعوه شدن برسند این استجابت آنان را به این حقیقت می رساند که خداوند متعال سبحان وجود دارد و این قدرت مطلقه از آن اوست اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﻣﺤﺒﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ را در آﻧﺎن ﺑﻪ ﻛﻤﺎل ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ و یکی از آنان در میان همه مردم انسان کاملی می شود که به خاطر داشتن تمام صفات کمال ویژه و خاص می گردد ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎن ﺻﻔﺎت ﻛﻤﺎل ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را ﺑﺮای آن آﻓﺮﻳﺪه اﺳﺖ .اﻳﻦ وﺻﻮل و ﺣﺼﻮل، ﻣﻐﺰ ﻋﺒﺎدت و ﺛﻤﺮه و ﻟﺐ آن اﺳﺖ و ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﻔﺘﻦ( اﻟﺪﻋﺎء ﻣﺦ العباده ) ﻧﻪ آن دﻋﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﻋﺎﻟﻢ و ﻋﺎﻣﻲ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ پس مراد حضرت رسول از این دعا در این حدیث شریف همان چیزی است که انسان را به حقایق محمدی و الهی می رساند و این رسیدن همان مغز عبادت و جوهر و غایت آن است .ﻫﺮ دﻋﺎﻳﻲ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻘﺎﻳﻖ روﺣﻲ ﻧﻤﻲ رﺳﺎﻧﺪ ﭘﺲ ﻫﺮ دﻋﺎﺋﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻐﺰ ﻋﺒﺎدت ﻧﻴﺴﺖ. در یک کلام باید گفت : بزرگ ترین ثمره روحی دعای مستجاب (مغز عبادت )همان رساندن مردم به ایمان حقیقی نسبت به وجود ذات خدای متعال است و در نتیجه ایمان کامل به تمام آن چیزهایی که از آسمان بر پیامبر نازل شده است و تا قیامت بر اولیاء نازل خواهد شد وبه همه امور بزرگ روحی دین ما .
